Жорий йил Британия Кенгаши учун муҳим сана – Ўзбекистондаги фаолиятининг 25 йиллигини нишонламоқда. Ўтган йиллар давомида олиб борилган ишларнинг аксарияти Ўзбекистондаги инглиз тилини ўқитиш ва ўқитишни ислоҳ қилиш, ушбу соҳага энг яхши халқаро тажрибани жалб қилиш бўйича шериклик ишларига йўналтирилган эди.

Ўзбекистондаги бепул ўрта таълим мамлакат тараққиёти учун бебаҳо устунликдир, шунинг учун ҳам мактаб тизимини ҳар томонлама мустаҳкамлаш жуда муҳимдир. Мамлакатдаги умумтаълим мактабларининг барча ўқувчилари сифатли таълим олишлари учун тенг имкониятлар яратадиган асосий йўл бу – кучли давлат мактабларидир.

Қолаверса, чет тилларни ўқитиш, таълим ислоҳотининг устувор йўналишларидан биридир. 2021 йил 19 майда Президентнинг  “Ўзбекистон Республикасида хорижий тилларни ўрганишни оммалаштириш фаолиятини сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқиш чора-тадбирлари тўғрисида” ги ПҚ-5117-сонли қарори қабул қилинди. Фармонда мактаб ўқувчиларининг ривожланишини янада яхшилаш учун чет тилларини ўргатиш ва компютерлаштирилган баҳолашда янги стандартларга эришиш учун бир қатор мақсад ва мақсадлар кўрсатилган.

Британия Кенгаши ва Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги ўртасида 2020 январ ойида имзоланган ўзаро англашув меморандуми белгиланган вазифаларни, шунингдек, 2030 йилгача бўлган халқ таълими тизимини ривожлантириш стратегиясининг мақсадларини амалга оширишга ёрдам беради. Меморандум Ўзбекистон ва Буюк Британия ўртасидаги таълим ва инглиз тилини ўқитишни ислоҳ қилиш соҳасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш ва кенгайтириш рамзи бўлди.

Британия Кенгаши Ўзбекистондаги 25 йиллик фаолияти давомида инглиз тилини ўқитиш тизимини ривожлантириш бўйича иш олиб бормоқда, яхлит ёндашувни қўллаган ҳолда: замонавий ўқитиш жараёни қандай ўтаётгани, ўқитувчилар ўзларининг ишларида нималарни яхшилашни исташлари, ва ислоҳотларнинг биринчи ва кейинги босқичларида нима қилиш мақсадга мувофиқлигини ўрганиб келмоқда. Бундай яхлит ёндашувнинг муҳим қисми мавжуд вазиятни таҳлилий тадқиқ етиш ва улар асосида тавсияларни шакллантиришдир.

Британия Кенгаши Халқ таълими вазирлиги билан ҳамкорликда Ўзбекистондаги мактабларда инглиз тилини ўқитиш ва инглиз тили ўқув дастурини ислоҳ қилиш соҳасида бир қатор тадқиқотлар ўтказди. Шу мақсадда Кембриж ва Лестер университетларидан экспертлар таклиф қилинган. Кембриж университети тадқиқотлари миллий ўқув дастурини инглиз тилида таҳлил қилишга ва ушбу дастурни янада ислоҳ қилиш стратегиясини ишлаб чиқишга, шу жумладан асосий принциплар, ривожланиш жараёнларининг тавсифига, шунингдек, умумтаълим мактаблари учун инглиз тили ўқув дастурининг тузилишига эътибор қаратди. Лестер университети мутахассислари зиммасига бугунги кунда мактаб ўқитувчилари инглиз тилини ўқитишнинг замонавий усулларидан қай даражада фойдаланаётгани, мавжуд ресурслардан қандай фойдаланаётганини ўрганиш ва инглиз тили ўқитувчиларининг малакасини оширишда янада қўллаб-қувватлаш учун бир қатор тавсиялар бериш вазифаси қўйилди.

Бугунги кунда инглиз тилини ўқитишда, асосан, анъанавий усул қўлланилади, яъни тилда амалда, оғзаки нутқда фойдаланиш деярли йўқ. Шу муносабат билан, Лестер университети мутахассислари чет тилини ўрганишнинг коммуникатив услубига ўтиш муҳимлигини таъкидлайдилар. Ушбу усул талабаларнинг чет эл тилида (оғзаки ва ёзма шаклда) эркин мулоқот қилиш кўникмаларини ривожлантиришни ўз ичига олади, бу янги билим ва кўникмаларни эгаллаш имкониятларини кенгайтиради. Масалан, ўз фикрларини ифода этиш қобилиятини ривожлантиради. Синфдаги ҳақиқий вазиятларни тиклаш ва муҳокама қилиш, шунингдек, пандемия пайтида амалий натижасини кўрсатган онлайн режимида сўзлашувчилар билан, хусусан, онлайн форматда мулоқот қилиш тавсия этилади.

Мактаб ўқувчиларида инглиз тилини яхши ўрганиш истаги, шу жумладан таълим, бизнес ва саёҳат учун фойдали машғулотлар орқали ривожлантириш тавсия этилади.

Ўзбекистон ҳукумати томонидан белгиланган тилларни ўрганиш мақсадларига эришишга ўқув соатлари сонининг кўпайиши ва инглиз тилини ўқитиш стандартларини ишлаб чиқиш ёрдам беради. Мутахассислар бунга Британиянинг  Teaching English as a foreing language (Инглиз тилини чет тили сифатида ўқитишнинг Британия дастури) ёрдам бериши мумкинлигини таъкидламоқда.

Кембриж ва Лестер мутахассислари тўла-тўкис инклюзивликка эришишга алоҳида эътибор беришни тавсия этадилар, яъни имконияти чекланган болалар учун бошқа мактаб ўқувчилари қаторида тилни ўрганиш қобилияти, бу уларнинг жамият билан тезроқ ва яхшироқ интеграциялашувига ёрдам беришини таъкидламоқдалар. Ўқитувчилар томонидан имконияти чекланган болалар билан боғлиқ масалаларни яхшироқ тушуниш ва уларни қўллаб-қувватлаш инклюзив ёндашувда катта рол ўйнайди.

Кембриж университети тадқиқотчилари таъкидлаганидек: “Ўзбекистондаги таълим ислоҳоти олдинга силжий бошлагач, барча талабаларни қамраб олиши ва қўллаб-қувватлаши муҳим, уларнинг мавжуд бўлган муаммолари доимий ёки вақтинчалик бўладими ёки қобилият ёки имтиёз асосида тайёрланадими”.

Мактаб ўқув дастурига янги ёндашувларни киритишда директорлар ва ўқитувчилар таклиф қилинган ўқув дастури ва методикаси асосларини ҳамда янги ёндашувларни жорий этишнинг ижобий натижаларини ҳамда ўқувчилар учун, ўзлари учун ҳам тушунишлари учун улар билан ишлаш зарур. Ушбу мақсадлар учун тренинглар ташкил этилиши, услубий қўлланмалар яратилиши ва ҳ.к қилиниши лозим. Янги ўқув дастурларини жорий қилишда ўқитувчилардан янгиликлар, улар дуч келадиган муаммолар ва эҳтиёжлар тўғрисида мулоҳазалар олиш ва уларни доимий равишда ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш учун сўровномалардан фаол фойдаланиш тавсия этилади.

Тадқиқотчилар баҳолаш саводхонлигини ҳам йўлга ўйишни таъкидлашди. Масалан, баҳолаш фақат баҳо олиш билан чегараланмаслиги керак. Бу чет тилини ўрганиш ва ўқитиш жараёнини такомиллаштириш учун ўқитувчилар учун ҳам, талабалар учун ҳам фойдали бўлади. Яъни, талабаларни нотўғри жавобларни ажратиб кўрсатиш орқали хатолар устида ишлашдан кўра, ўзларининг ўқишларида фаол иштирок этишга урғу бериш ва рағбатлантириш керак. Ўзаро баҳолаш ва ўзини ўзи қадрлаш билан биргаликда ўзаро ўрганиш маданиятини ривожлантириш ҳам ижобий натижа беради. Бунинг учун ўрганиш маданиятини ўзгартириш муҳимдир.

Мактаблар ва олий ўқув юртлари ўртасидаги яқин ҳамкорлик мактаб натижалари ва университетга қабул қилиш стандартлари ўртасидаги фарқни камайтиришга ёрдам беради.

Тадқиқот натижалари ва тадқиқот марказларининг тавсиялари Халқ таълими вазирлиги ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Чет тилларни тарғиб қилиш агентлигига кўриб чиқишга топширилди ва тез орада янги ўқув дастурига киритилади.

Инглиз тили бугунги кунда меҳнат бозорида долзарб ва талабга эга бўлган мутахассисликларни ўзлаштиришнинг калитидир, демак, бу ёшлар, хусусан талабалар учун замонавий олий маълумот олишга тайёр бўлиш учун истиқболли имкониятдир. Чет тили нафақат маҳаллий, балки халқаро миқёсда ҳам талабга эга бўлиб, натижада иш билан таъминлаш имкониятлари ички ва хорижий мамлакатларда янада кенгайди. Ўз навбатида, мамлакатни янада ривожлантириш учун энг яхши халқаро тажрибани Ўзбекистонга жорий этишнинг самарали усули ҳисобланади.